علائم وسواس فكري عملي كدام اند؟ چگونه مي توان تششخيص داد كه فردي به وسواس مبتلا شده است؟ وسواس يكي از اختلالات روانشناختي به نسبت شايع است كه در گذشته به عنوان يك اختلال اضطرابي شناخته ميشد. اما امروزه با توجه به شناسايي انواع مختلفي از وسواس نظير وسواس فكري- عملي، بدريخت انگاري، اختلال احتكار، وسواس پوست كني و موكني متخصصان يك طبقه تشخيصي جداگانه را به انواع وسواس و علائم مرتبط با آن اختصاص دادهاند. با اين حال ريشه اين بيماري همچنان در اضطراب و تنش دروني است، براي آشنايي با علائم وسواس با ما همراه باشيد و براي شناخت انواع اختلالات اضطرابي كليك كنيد.
منبع: علائم وسواس فكري عملي | 6 نشانه اصلي وسواس
اختلالات وسواس چيست؟
وسواس در گذشته به عنوان يك اختلال اضطرابي در راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات روان پزشكي شناخته ميشد، اما به دليل شناسايي طيف گستردهاي از اختلالات مرتبط با علائم وسواس ، متخصصين يك طبقه تشخيصي جداگانه را به آن اختصاص دادند. از جمله اختلالاتي كه در اين طبقه قرار دارند ميتوان به وسواس فكري عملي، بدريخت انگاري بدن، اختلال احتكار، وسواس موكني و پوست كني اشاره كرد.
در همه اين اختلالها نوعي مشغوليت فكري دائمي با يك موضوع خاص به طور مشترك ديده ميشود. با اين حال هركدام از آن ها به عنوان يك اختلال مجزا در نظر گرفته شده و علائم مربوط به خود را دارند. ما در ادامه به علائم وسواس فكري عملي و اختلالات مرتبط با آن ها اشاره كردهايم.
علائم وسواس فكري عملي
در اختلال وسواس فكري عملي يا OCD فرد همواره با افكار، اميال، تكانهها يا تصاوير مزاحم و تكرار شوندهاي رو به رو ميشود و براي راندن اين افكار از ذهن خود تلاش ميكند اعمالي را به صورت افراطي انجام دهد. براي مثال مشغوليت ذهني شديد با مسائلي نظير نجاست و آلودگي به وسواس شست و شو منجر ميشود. در اين شرايط فرد وقت و انرژي زيادي را صرف شستن يا زدودن آلودگيها از خود و اجسام پيراموني ميكند. به طور كلي وسواس شستشو، چك كردن، داشتن افكار گناه آلود و مرتبط با مذهب و وسواس تقارن از جمله رايجترين وسواسهاي فكري هستند. به طور خلاصه شما با نشانه هاي زير مي توانيد به تظاهر علائم وسواس فكري پي ببريد.
- تكرار رفتارهايي كه انگار از روي اجبار است
- نگراني دائمي و بيش از حد
- ناتواني در تمركز روي اهداف
- نشخوارهاي فكري
- مقايسه زندگي و شرايط خود با ديگران
- درجا زدن
- توجه بيش از حد به جزئيات در موقعيت يا موضوعي به خصوص
- ناتواني در كنترل هيجانات و رفتار در مقابل موضوع وسواسي
- احساس اجبار در از بين بردن موضوع فكر وسواسي
علائم وسواس فكري عملي ممكن است تنها روي يك موضوع مثل تميزي باشد و يا موضوعات مختلفي را شامل شود. معمولا هر چه شدت علائم وسواس فكري عملي بيشتر ميشود، گستره موضوعات نيز شدت يافته و فرد را بيشتر در بيماري غرق خواهد كرد.
شدت علائم وسواس فكري عملي چطور مشخص ميشود؟
متخصصان در سراسر دنيا ملاك هاي متفاوتي براي تعيين شدت علائم وسواس فكري عملي دارند. اما در DSM5 به وضوح 3 سطح را براي مشخص كردن شدت علائم وسواس فكري مشخص كرده است.
سطح 1 (بينش خوب يا متوسط): فرد در اين سطح ميداند كه نتيجه تكرار عمل او با بالا رفتن دفعات تغييري نخواهد كرد. در هر صورت احتمال رخداد به همان نسبت وجود خواهد داشت. براي مثال او مي داند كه با 30 بار چك كردن اجاق گاز، ممكن است خانه آتش بگيريد يا نگيرد.
سطح 2 (بينش ضعيف): فرد معتقد است كه هر چه او دقت و تكرار بيشتري داشته باشد، نتيجه متفاوت خواهد شد. براي مثال فرد فكر مي كند كه اگر 30 بار اجاق گاز را چك نكند خانه احتمالا آتش مي گيرد. بنابراين او خود را موظف مي كند كه حداقل 30 بار اجاق را چك كند.
سطح 3 (فاقد بينش همراه با هذيان): فرد دچار علائم وسواس فكري عملي فاقد بينش، تمامي نتايج را به دقت و تكرار رفتار خود ارتباط مي دهد. عدم توجه او حتما منجر به فاجعه خواهد شد. براي مثال او حتما بايد حداقل 30 بار اجاق گاز را چك كند. اگر كمتر از 30 بار چك كند حتما خانه آتش خواهد گرفت.
با توجه به اين سه سطح مي تواند فوريت نياز فرد به درمان را بررسي كرد. كساني كه در سطح دو و سه قرار دارند، بايد هر چه زودتر براي رفع علائم وسواس فكري عملي به متخصص مراجعه كنند. عدم درمان اين افراد دير يا زود زندگي فردي و اجتماعي آن ها را تحت تاثير قرار خواهد داد. آن ها در برابر ساير اختلالات نيز آسيب پذيرتر هستند. پس درمان آن ها فوريت بالاتري دارد. اما سطح يك نيز بايد براي درمان اقدام كند چرا كه علائم وسواس فكري پيشرونده هستند و هر چه زودتر اقدام شود نتيجه سريع تر و با هزينه كمتر خواهيد گرفت.
6 نشانه اصلي وسواس
علائم وسواس فكري عملي با توجه نوع آن متفاوت است، اما همه آن ها داراي نشانه هاي مشابه و يكساني هستند كه در ادامه شرح داده ايم.
- تكرار فكرهاي وسواسي
- اجبار به پاسخ به فكر هاي وسواسي
- بروز اضطراب شديد در صورت عدم پاسخ به فكرهاي وسواسي
- تلاش هاي ناموفق زياد براي توقف افكار و اعمال وسواسي
- تشديد و بدتر شدن شدت افكار و دفعات اجبار براي پاسخ به افكار وسواسي
- ابتلا به حداقل يك اختلال رواني ديگر مثل افسردگي، فوبي، اضطراب و غيره
ملاك هاي تشخيصي علائم وسواس فكري عملي در DSM5
متخصصان براي تشخيص اين اختلال وجود علائم زير را ملاك قرار ميدهند:
الف) داشتن علائمي از وسواس فكري، وسواس عملي يا هر دو. وسواس هاي فكري با علائم زير مشخص ميشوند.
- وسواسهاي فكري افكار، تمايلات، تكانهها و تصاويري هستند كه به طور ناخواسته، مكرر و مزاحم بروز مييابند و فرد در اثر تجربه آنها دست خوش اضطراب يا ناراحتي قابل توجهي ميگردد.
- فرد تلاشهاي مكرري براي متوقف كردن و راندن اين افكار از ذهن خود انجام ميدهد و در حقيقت از همين روست كه به وسواسهاي عملي روي مي آورد.
- وسواس هاي عملي با ملاك هاي زير مشخص ميگردند:
- وسواسهاي عملي به انجام هرگونه رفتار تكراري به صورت عيني يا ذهني گفته ميشود كه فرد در پاسخ به افكار و تمايلات مزاحم احساس ميكند كه بايد آنها را انجام بدهد. از جمله رفتارهاي وسواسي عيني ميتوان به وارسي كردن مكرر يا شستشوي افراطي دستها اشاره كرد. از جمله وسواسهاي ذهني ميتوان گفتن ذكرهاي خاص در مقابل افكار گناه آلود را نيز مثال زد.
- هدف فرد از انجام وسواسهاي عملي كنترل اضطراب و احساسات ناخوشايندي است كه در پي افكار مزاحم ايجاد شدهاند. اما در عين حال ارتباط واقع بينانهاي بين افكار و رفتارها وجود ندارد.
ب) وسواسهاي فكري و عملي افت قابل ملاحظهاي در عملكرد روزانه و در جنبههاي مختلف زندگي ايجاد ميكنند. در واقع پرداختن به وسواسها اغلب بيش از يك ساعت در روز طول ميكشند و عملكرد شغلي، تحصيلي، ارتباطي و … را كاهش ميدهند.
ج) علائم وسواس در پي مصرف يك دارو، ماده خاص يا يك بيماري بروز پيدا نكرده است.
د) اين اختلال با علائم اختلالهاي رواني ديگر بهتر توجيه نميشود.
مهم ترين انواع وسواس
علائم اختلال احتكار
احتكار يكي از انواع اختلالهاي مرتبط با وسواس است كه متخصصين براي تشخص آن علائم زير را به عنوان ملاك مد نظر قرار ميدهند.
- فرد بدون توجه به با ارزش بودن يا بي ارزش بودن اشياء در دور انداختن آنها مشكل دارد.
- شخص به اين علت نميتواند چيزي را دور بياندازد كه فكر ميكند ممكن است روزي به دردش بخورند. همچنين در پي دور انداختن آنها دچار اضطراب ميشود، در نتيجه با جمع كردن اشيا مختلف سعي ميكند از تجربه اين اضطراب اجتناب نمايد.
- ناتواني فرد در دور ريختن اشياء منجر به ايجاد محيطي شلوغ و بي نظم در محيط اطرافش ميشود.
- اختلال احتكار منجر به افت قابل توجهي در عملكرد فرد در جنبههاي مختلف زندگي ميشود.
- احتكار در پي يك بيماري يا مشكل جسماني خاص به وجود نيامده است.
- احتكار با اختلال رواني ديگري به طرز بهتري قابل توجيه نباشد.
علائم وسواس بدريخت انگاري بدن
اختلال وسواس بدريخت انگاري بدن با علائم و نشانههاي زير مشخص ميگردد.
- مشغوليت ذهني زياد در مورد وجود عيب و نقصهاي ظاهري كه ديگران آنها را نميبينند يا آنها را بسيار جزئي ميدانند.
- فرد در واكنش به مشغوليت فكري در مورد عيبهاي ظاهري خود اعمال خاصي را تكرار ميكند. براي مثال دائما به متخصصين زيبايي مراجعه ميكند يا رفتارهايي نظير رفتن جلوي آينه يا آرايش به طور افراطي انجام ميدهد.
- اشتغال ذهني با ظاهر خود افت قابل توجهي را در عملكرد روزانه پديد ميآورد.
- اشتغال ذهني در مورد نقصهاي ظاهري به علت مصرف دارو يا يك مشكل فيزيولوژيكي به وجود نيامده باشد.
- بدريخت انگاري با اختلال رواني ديگري بهتر توجيه نشود.
علائم وسواس موكني
وسواس موكني يكي ديگر از انواع اختلالهاي وسواس است كه متخصصين براي تشخيص آن علائم زير را در نظر ميگيرند.
- فرد به طور مكرر اقدام به كندن موهاي خود ميكند. اين كندن موها ميتواند در نواحي مختلفي از بدن صورت بگيرد كه از جمله آنها ميتوان به موي سر، ابرو، مژه و حتي موي ناحيه شرمگاهي اشاره كرد.
- فرد تلاشهاي مكرر و ناموفقي در جهت متوقف كردن رفتار موكني خود انجام ميدهد.
- اين موكني افت قابل توجهي در عملكرد روزانه پديد ميآورد.
علائم وسواس پوست كني
وسواس پوست كني اختلالي مشابه با وسواس موكني است كه به جاي مو فرد در پاسخ به تنشهاي تجربه شده به كندن پوست خود روي ميآورد. از جمله علائم اين اختلال بايد به موارد زير اشاره كرد.
- كندن و خراشيدن پوست در نواحي مختلف كه منجر به بروز آسيب در آن نواحي ميشود.
- تلاشهاي مكرر و ناموفق براي متوقف كردن رفتار پوست كني
- بروز افت قابل توجه در عملكرد روزانه فرد
نشانه هاي فرعي وسواس فكري عملي
- فقدان عزت نفس و اعتماد به نفس همراه با خودسرزنشگري درباره تصميمات و رفتارهاي زمان حال و گذشته.
- محاسبه دائمي ميزان درآمد و يا هر مسئله ديگري كه در زندگي درگير است.
- از اينكه به ديگران و عزيزانش آسيب بزند نگران است.
- در مورد مرگ خود يا عزيزانش فكر مي كند يا نگران است.
- گاه براي برخي افراد درگيري هاي ذهني شديدي در ارتباط با خير و شر و مناسك مذهبي پيش مي آيد.
- تفكرات منفي و غير عادي نسبت به اعضاي بدنش.
- بازخوردهاي شديد و پرخاشگرانه نسبت به امور مختلف در زندگي.
چرا علائم وسواس فكري عملي ايجاد مي شوند؟
ايجاد علائم وسواس فكري عملي به 5 عامل بستگي دارد كه هر كدام را شرح داده ايم. اما وجود اين عوامل حتما موجب بروز علائم وسواس فكري عملي نمي شوند، بلكه فقط زمينه ساز بروز آن ها هستند.
1- ژن هاي ناقل علائم وسواسي كه از والدين به كودك انتقال پيدا مي كنند.
2- مشكلات بيولوژيكي و عصبي مغز، مثل به هم خوردن سطح سروتونين مغز.
3- تغييرات ناگهاني و شديدي در زندگي فرد. مثل يك شغل پر مسئوليت، ازدواج، مرگ همسر يا والدين.
4- الگو برداري و عادات رفتاري كه ممكن است در محيط تربيت كودكي و يا بزرگسالي فرد شكل بگيريد.
5- بروز يك حادثه ناگوار كه زندگي فرد را دستخوش تغييراتي بكند.
سخن آخر
در صورت مشاهده علائم وسواس فكري عملي با هر كدام از انواع آن بايد براي تشخيص حتما به يك متخصص در حوزه سلامت روان نظير روانشناس باليني يا روان پزشك مراجعه نماييد. خوشبختانه امروزه درمان هاي مختلفي براي بهبود مشكلات وسواسي ابداع شده است كه از جمله مهم ترين آن ها مي توان به روان درماني با رويكرد شناختي رفتاري اشاره كرد.
در صورتي كه شدت علائم وسواس ها زياد و غيرقابل كنترل باشد ممكن است كه متخصص دارو درماني را توصيه نمايد. داروهاي تجويزي براي كاهش علائم وسواس فكري است و درمان قطعي محسوب نمي شوند. همچنين چون اغلب درمان هاي علائم وسواس فكري توسط داروهاي ضد اضطراب و ضد افسردگي صورت مي گيرد، حتما بايد طبق نظر و دستور متخصص مصرف كنيد. چرا كه احتمال وابستگي و انحراف درمان بسيار بالاست. در نتيجه هرگز خود سرانه از آن ها استفاده نكنيد.
براي دريافت مشاوره در زمينه علائم وسواس فكري ميتوانيد در ساعت از روز براي مشاوره تلفني از طريق شماره 02191002360 با برترين متخصصان در مركز مشاوره روانشناسي ذهن نو تماس حاصل نماييد.
سوالات متداول
علائم وسواس فكري عملي چيست؟
علائم وسواس فكري عملي در دو بعد رواني و رفتاري مورد بررسي قرار مي گيرد. مهم ترين نشانه هاي وسواس فكري تكرار تمايلات و درخواست هايي است كه ذهن فرد را پر كرده و او را دچار اضطراب و استرس مي كند. فرد با پاسخ به اين تمايلات آزاردهنده از سطح استرس اش مي كاهد. باقي نشانه ها را مي توانيد در مقاله مطالعه كنيد.
سوالي داريد؟ با ما تماس بگيريد
تماس با برترين مشاوران از طريق تلفن ثابت در سراسر كشور از 8 صبح الي 12 شب حتي ايام تعطيل
سراسر كشور :9099070354
جهت مشاوره تلفني با موبايل و رزرو وقت حضوري
شماره تماس با موبايل : 02191002360
منبع: علائم وسواس فكري عملي | 6 نشانه اصلي وسواس
بازدید: 0